KAPRAL PODCHORĄŻY REZERWY - stażysta w 21. Pułku Piechoty "Dzieci Warszawy"

koszary na Cytadeli Warszawskiej, sierpień 1934 r.

Po trwającej 9 miesięcy nauce w Szkole Podchorążych Rezerwy i po odbyciu ćwiczebnego obozu letniego na poligonie, kadeci - podchorążowie kończąc szkołę SPR uzyskiwali dyplom i tytuł podchorążego dosługując się także stopnia kaprala w przypadku uzyskania noty dobrej lub plutonowego przy ocenie bardzo dobrej.

Po trwającym do dwóch tygodni urlopie okolicznościowym świeżo upieczeni absolwenci SPR jako już podchorążowie z początkiem sierpnia byli kierowani do jednostek liniowych celem odbycia stażu, gdzie w pułku pełnili służbę garnizonową oraz polową. Powierzano im wówczas różnorakie funkcje dowódcze tj. dowódców drużyn, dowódców plutonów, zastępców d-ców kompanii, plutonów, dowódców wart lub obowiązki oficera dyżurnego, a także obowiązki administarcyjno - gospodarcze. Rolą stażu było zebranie przez podchorążego praktycznego doświadczenia w służbie i dowodzeniu, jakiego oczekiwano od przyszłego oficera rezerwy. Staż w pułku kończył roczną służbę wojskową absolwentów SPR - podchorążych rezerwy, którzy powracali do nauki na uczelniach cywilnych lub rozpoczynali pracę w zawodzie cywilnym. Przed podchorążymi rezerwy, absolwentami SPR otwierała się także możliwośc zawodowej kariery wojskowej poprzez kontynuowanie nauki w Szkole Podchorążych (zawodowych). SPR zaliczała w tym przypadku I rok nauki na SP.

Nadmienić należy, iż mężczyźni kończący edukację cywilną tzw. "małą maturą" posiadający również tym samym tzw. " cenzus naukowy", jako absolwenci SPR nie mieli prawa do tytułu podchorążego. SPR opuszczali więc jako podoficerowie rezerwy ze stopniem stosownie do otrzymanej oceny końcowej. Choć na początku lat 30. wobec absolwentów bez tytułu podchorążego używano określeń "strzelec z cenzusem" czy "kapral z cenzuzem", to w oficjalnym rozkazodastwie z czasu reformy szkolnictwa wojskowego w latach 1927-28, która regulowała szereg kwestii na lata kolejne nie używano jeszcze tych określeń formalnie.

Absolwenci bez tytułu w przypadku zainteresowania pozostaniem w wojsku mieli prawo ubiegania się o status podoficera zawodowego i z racji posiadanego wykształcenia byli cenieni przez władze wojskowe jako kandydaci na podoficerów zawodowych.

Podchorążowie rezerwy po zwolnieniu do cywila byli powoływani w kolejnych latach na kilkutygodniowe ćwiczenia rezerwy, po odbyciu których uzyskiwali stopnie podporuczników rezerwy. Najlepsi z nich kwalifikowani jako zdolni do dowodzenia kompanią byli awansowani do stopni poruczników rezerwy lub nawet kapitanów rezerwy.

Kapral podchorąży - absolwent SPR Piechoty w Zambrowie odbywając staż w warszawskim 21. pułku piechoty pełni powierzoną mu funkcję dowódcy warty na terenie koszar pułku.

Na tę okoliczność podchorąży występuje w stosownym ubiorze służbowym, a pełnioną rolę oraz charakter służby podkreślają nakrycie głowy jakie stanowił w piechocie hełm oraz uzbrojenie.

Nakryciem głowy dowódcy warty jest stalowy hełm wz. 15 "Adrian" typu francuskiego. Na hełmie nie ma orła wojskowego, których noszenia zasadniczo zaprzestano w WP z początkiem lat 30. Na umundurowanie składa się skarbowa sukienna kurtka szeregowych, wz 19/27, spodnie piechoty z owijaczami wz. 23, oraz sznurowane, czernione trzewiki juchtowe wz. 31. Podchorążowie rezerwy mieli prawo noszenia mundurów szytych na miarę z tkanin czesankowych. W okolicach połowy lat 30. były to mundury wzoru i kroju, jaki po 1927 roku nosili podoficerowie zawodowi - tj idealnie pasowane do figury, bez kieszeni na piersiach i bez odcięcia w talii, zapinane na zazwyczaj 6 guzików mundurowych. Obok tych eleganckich mundurów, do służby codziennej w pułku praktykowano noszenie umundurowania skarbowego, jakie widzimy u naszego podchorążego. Na kołnierzu kurtki widoczne łapki w barwach piechoty z wężykiem haftowanym srebrnym bajorkiem w wykonaniu typowym i powszechnie spotykanym na mundurach korpusu podoficerskiego, w tym podchorążych w okresie całych lat 30. aż po rok 1937. Podchorąży - stażysta zakończył naukę w SPR i dlatego na łapkach nie nosi już oznaki szkolnej SPR, która przysługiwała tylko na czas pobytu w szkole. Na naramiennikach widoczne obszycie biało czerwonym sznurkiem średnicy 3 mm z bawełny merceryzowanej, które w latach 1924-1936 stanowiło oznaczenie tytułu podchorążego rezerwy i które przysługiwało tylko po pomyślnym ukończeniu szkoły. Oznaczenie to zostało wprowadzone w 1924 roku rozkazem M.S.Wojsk. w Dz.Rozk. 26/24 poz. 394 i stanowiło wyłączny wyróżnik tytułowanych podchorążych rezerwy aż po zmiany ogłoszone wiosną 1936 roku. Na naramiennikach oznaczenie stopnia kaprala oraz metalowe numery pułku umieszczone w sposób typowy obowiązujący i praktykowany w latach 1925-1938. Na prawej piersi podchorąży nosi brązową Państwową Odznakę Sportową POS ustanowioną w 1932 roku i zdobytą w czasie prób sportowych odbywanych w SPR. Na szyi halsztuk (szalik) w kolorze ochronnym jaki noszono do codziennego ubioru służbowego. Pełniąc funkcję dowódcy warty, która zwykle sprawowana była przez oficerów lub starszych podoficerów podchorąży nosi na pasie głównym po prawej służbowy niemiecki pistolet 9mm P08 "Parabellum" w charakterystycznej dla tej broni kaburze skórzanej. P08 były bronią w Wojsku Polskim stosunkowo licznie występującą obok popularnych Browningów FN i wydawaną jako pistolet służbowy dla potrzebujących pistoletu funkcyjnych szeregowców i podoficerów. Charakterystycznym uzbrojeniem podchorążego pełniącego funkcję dowódcy warty jest szabla podoficerska wz. 21, jednobruzdowa, ze skórzanym temblakiem dla szeregowych przenoszona w pochwie metalowej na skórzanej żabce szeregowych wz. 19.

Plener fotograficzny odbył się w otoczeniu ocalałych obiektów Cytadeli Warszawskiej, gdzie do 1939 roku znajdowały się koszary 21. Pułku Piechoty "Dzieci Warszawy".

Dziękujemy Pawłowi Kowalikowi z Ochotniczego Szwadronu Kawalerii imienia 1. Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego oraz Mariuszowi Szkupowi ze Stowarzyszenia Historycznego "Patria" za okazaną pomoc w realizacji sesji zdjęciowej.

 

Pozował: Konrad Szustek

Zdjęcia : Artur Szczepaniak