ŻOŁNIERZ 2 PUŁKU STRZELCÓW PODHALAŃSKICH

Sanok, dworzec kolejowy, sierpień 1936 r.

2 Pułk Strzelców Podhalańskich podczas wojny polsko - bolszewickiej mający na swym koncie udział w Wyprawie Kijowskiej, obronie Brześcia n. Bugiem, w kontrofensywie znad Wieprza, w Bitwie nad Niemnem, w dniu 6 grudnia 1920 roku przybył do garnizonu Sanok, uroczyście powitany przez ludność miasta 12 grudnia. Od końca 1920 roku aż do września 1939 roku 2 Pułk Strzelców Podhalańskich stał się nieodłącznym elementem pejzażu międzywojennego Sanoka. Rozlokowanie pułku było następujące: I batalion kwaterował w koszarach przy ulicy Jana III Sobieskiego, II batalion przy ul. Mickiewicza, III batalion w koszarach Olchowce. Obok szkolenia bojowego kolejnych roczników Podhalańczyków, ćwiczeń w Górach Sanocko-Turczańskich i Bieszczadach, 2 PSP brał czynny udział w uroczystościach z okazji świąt państwowych, lokalnych i kościelnych. Świętem pułkowym był ustanowiony dzień 23 września (data bitwy pod Kuźnicą k. Grodna w roku 1920), a zaproszenie na święto kierowano rok rocznie do instytucji i wszystkich obywateli miasta. Ważnym elementem święta pułkowego była defilada ulicą Kościuszki, a punktem szczególnie ważnym i lubianym przez fotografów uwieczniających defilady sanockich podhalańczyków były okolice nieistniejącej dziś apteki Kawskiego... Pułk posiadał kino "Podhalanin", bibliotekę opatrującą swe zbiory własnym Ex Librisem,...był 2 pułk Strzelców Podhalańskich istotnym, otwartym dla społeczeństwa elementem w ówczesnym życiu społecznym i kulturalnym Sanoka, był jego częścią. Rok 1932 to czas Powstania Leskiego (http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_leskie), podczas którego dwie kompanie 2 PSP użyto do zadań asystencyjnych - tj. przywrócenia porządku na ogarniętym powstaniem terenie Bieszczad. Pułk był wizytowany między innymi przez dowódców 22 Dywizji Piechoty Górskiej, w tym gen. bryg. Mieczysława Borutę - Spiechowicza latem 1936 roku podczas Zjazdu Ziem Górskich. Przybywającego dowódcę dywizji, na dworcu kolejowym w Sanoku witała kompania honorowa 2 PSP wraz orkiestrą.

 

Strzelec kompanii honorowej 2 PSP podczas powitania gen. bryg. M. Boruty - Spiechowicza na dworcu kolejowym w Sanoku występuje w ubiorze służbowym do wystąpień uroczystych. Obok powszechnie noszonego przez szeregowych WP w latach 30-tych sukiennego munduru wz 19 z barwnymi łapkami piechoty na kołnierzu kurtki garnizonowej uroczysty charakter ubioru podkreśla peleryna podhalańska wraz z kapeluszem podhalańskim. Peleryny i kapelusze w pułkach podhalańskich noszono w okresie od 15 marca do 15 listopada, przy czym noszenie kapelusza bez peleryny zwyczajowo traktowane jako niestosowne - zasadniczo nie było praktykowane. W czasie wystąpień uroczystych oporządzenie w pułkach podhalańskich ograniczone było do pasa głównego z bagnetem na żabce oraz ładownicami. Widzimy na pasie charakterystyczne dwukomorowe skórzane ładownice typu austriackiego (od kb mannlicher) donaszane jeszcze w latach 30. przez liczne jednostki WP, w tym 2 PSP. Uzbrojenie stanowi karabin wz 98 mauser z pasem skróconym wraz z nałożonym bagnetem wz 27. Strzelec na peronie dworca w postawach "do nogi - broń", "na ramię- broń", "prezentuj-broń" oraz swobodnej. Tak umundurowanych i wyposażonych żołnierzy 2 PSP uwiecznili na zdjęciach z uroczystości w 1935 i 1936 roku sanoccy fotografowie.

Nakryciem głowy jest żołnierski kapelusz podhalańaski wz 19 wykonany z utwardzonego filcu w kolorze ochronnym. Wzdłuż ogłowia pasek filcowy barwy ochronnej typowy dla kapeluszy szeregowych. Podpinka noszona pod brodą, filcowa. Na przedzie kapelusza metalowy, przepisowy orzeł wz 19, na lewym boku kapelusza pióro jastrzębie i puch przytrzymane za pomocą metalowego emblematu pułków podhalańskich.

Peleryna podhalańska sukienna w kolorze ochronnym, żołnierska typ II to element umundurowania powstały i noszony od zarania bez zezwolenia Ministra Spraw Wojskowych i przez lata nie usankcjonowany żadnym rozkazem ani opisem technicznym M.S.Wojsk., lecz jedynie zwyczajem i z wypracowanym z inicjatywy gen. bryg. Andrzeja Galicy poparciem Prezydenta RP. Stąd dla peleryn podhalańskich umownie zwanych typ II charakterystyczne są znaczne nieraz różnice w wykonaniu i wykończeniu. Widoczna peleryna noszona jest w typowy, fantazyjny sposób, zamocowana wokół ramion strzelca charakterystyczną dla peleryn żołnierskich zapinką ze skóry blankowej w kolorze naturalnym. Zapinana jest na 6 cynkowych guzików mundurowych o średnicy 22 mm , z dwoma rozcięciami na ręce. Na kołnierzu zwraca uwagę głębokie odszycie często obserwowane w pelerynach typu II, paski w barwach piechoty granatowej i żółtej oraz metalowe emblematy podhalańskie - swastyka na gałązce jedliny nawiązujące do tradycyjnej symboliki Podhala. Identyczne emblematy są umieszczone na łapkach - na kołnierzu kurtki mundurowej. Emblematy wcześniejszej odmiany, o nieco innym rysunku niż widoczny na spince kapelusza.

Długa peleryna sukienna barwy ochronnej khaki zaczęła się rozpowszechniać w pułkach 21 i 22 Dywizji Piechoty Górskiej w latach ok. 1926-1930 noszona zrazu przez kadrę zawodową, następnie wprowadzona do orkiestr i na potrzeby oddziału honorowego w sile kompanii, dopiero w połowie lat 30 stan peleryn w pułkach podhalańskich pozwalał na wystąpienie w nich batalionu. Wyjątkami były 4 PSP z Cieszyna i 5 PSP z Przemyśla, gdzie peleryny otrzymali wszyscy żołnierze służby czynnej. W 2 PSP w okolicach połowy lat 30. nie było pełnego pokrycia potrzeb, tak więc wyznaczona kompania pobierała z magazynu peleryny i kapelusze, a po zakończeniu uroczystości zdawała je. Peleryna Podhalańska była wykorzystywana oprócz wystąpień o charakterze uroczystym także do służby wartowniczej.

Pozował: Łukasz Płoszaj

Zdjęcia: Artur Szczepaniak