C Y T A D E L A

[ArturS]

PAKOWANIE TORNISTRA, rok 1939.

Tornister w piechocie międzywojennego Wojska Polskiego był przedmiotem oporządzenia użytkowanym przez szeregowych w służbie polowej oraz garnizonowej. Sposób jego pakowania - ewoluował i różnił się na przestrzeni dwudziestolecia międzywojennego tak co do przepisowej zawartości jak i układania warstw pakunku począwszy od opracowania z 1920 roku „Jak uczyć żołnierza” , poprzez „Instrukcję tymczasową noszenia i pakowania wyposażenia w piechocie” z roku 1928, wytyczne z roku 1938 ujęte w podręcznikach dla dowódców drużyny i plutonu strzeleckiego po „Instrukcję noszenia wyposażenia polowego przez żołnierzy oddziałów broni pancernej i oddziałów zmotoryzowanych” ( projekt) z lipca 1939 roku. Instrukcje te i zalecenia dotyczą pakowania tornistra w oparciu o wojenne należności intendenckie, co miało mieć zastosowanie w okresie mobilizacji. Pakowanie i obciążenie zbliżone do wojennego stosowano w okresie pokojowym podczas manewrów , zaś w trakcie ćwiczeń i w służbie garnizonowej było to pakowanie zmniejszone aż po skrajne przypadki jakimi było używanie w roli wypełniacza tornistrów np. dodatkowego koca wkładanego do wewnątrz na czas defilad.
Zawartość tornistra polskiego piechura w czasie mobilizacji a następnie Wojny Obronnej Polski w 1939 roku opierała się na wojennych należnościach intendenckich i ograniczała się do absolutnie niezbędnych przedmiotów umożliwiających żołnierzowi względnie znośne bytowanie w polu oraz potrzebnych przyborów do zapewnienia minimum higieny czy właściwego stanu uzbrojenia i wyposażenia.
W 1939 roku przepisowa zawartość żołnierskiego tornistra przedstawiała się następująco:
Tornister z zawartością oraz przedmiotami zamocowanymi do tornistra zgodnie z należnościami wojennymi -
LP Wyszczególnienie Waga latem w kg / Waga zimą w kg
1. Tornister 1,350 / 1,350
2. Płaszcz 3,033 / – ( zimą na żołnierzu, latem jako okrycie na noc, na biwaku służył jako okrycie do spania)
3. Płachta namiotowa 1,100 / 1,100
4. Menażka 0,700 / 0,700
5. Onuce zapasowe 0,124 ( letnie) / 0,140 (zimowe)
6. Chustka do nosa zapasowa 0,050 / 0,050
7. Sznurowadła zapasowe 0,015 / 0,015
8. Olejarka z olejem 0,095 / 0,095
9. Sznur do czyszczenia karabinu 0,010 / 0,010
10. Przybory do czyszczenia umundurowania i obuwia (szczotki) 0,240 / 0,240
11. Przybory do szycia 0,035 / 0,035
12. Koc polowy - 1,500 / 1,500 ( służył w polu jako posłanie)
13 Koszula letnia 0,414 / 0,414
14 Kalesony letnie 0,297 -
15 Troki 5 szt 0,160/ 0,160
16 Porcja żywności „R” i woreczki 0,735 / 0,735
17 Kalesony zimowe - 0,358
Razem około 9, 6 kg


Sposób pakowania tornistra – wojenna należność intendencka na okres letni.
a) w tornistrze:
1 warstwa:
koszula, kalesony. (Przedmioty pierwszej warstwy układano tak, że tworzyły równa warstwę i wypełniały całkowicie ściankę pleców tornistra.)
2 warstwa:
porcja „R” w woreczkach (woreczek z sucharami – 200 g ( wg W. Rezmera w piechocie 300 g) , woreczek z kawą – 100 g ( 50 g) , woreczek z solą – 30 g, konserwa mięsna – 300 g), przybory do czyszczenia ubrania w pokrowcu (szczotka do ubrania, szczotka do butów, szczotka do nakładania smaru do obuwia tzw. „mazak”, pudełko blaszane ze smarem do obuwia -Smar typu "B" - jest niewidoczne na zdjęciach ), przybory do szycia w pokrowcu, przybory do czyszczenia broni w woreczku (olejarka, sznur do czyszczenia, pakuły szmaty do czyszczenia, ochraniacz lufy karabinu lub karabinka). (Przedmioty drugiej warstwy należało układać, opierając je o dno tornistra.) Koc, który uzupełniał dwie pierwsze warstwy, składano w ten sposób, że szerokość i długość tornistra była nim całkowicie wypełniona i pokrywała pierwsze dwie warstwy. Długość złożonego koca, wynosząca półtorej długości tornistra, należało podwinąć do wypełnienia wolnego miejsca po ułożeniu przedmiotów drugiej warstwy.
3 warstwa: Płachta namiotowa.
b) w kieszeni pokrywy tornistra:
onuce, chustka do nosa , osobiste przedmioty żołnierza (listy, papier etc.);
c) na tornistrze:
zrolowany płaszcz, menażka, troki (5 sztuk), hełm ( nie widoczny na zdjęciach).



Fot.1 Spakowany tornister. Na tornistrze za pomocą troków umocowany zrolowany płaszcz i menażka .



Fot.2 Pakowanie tornistra - na ściance pleców tornistra widoczna 1-wsza warstwa: koszula, kalesony. (Przedmioty pierwszej warstwy układano tak, że tworzyły równa warstwę i wypełniały całkowicie ściankę pleców tornistra.) Na niej , oparte o dno tornistra przedmioty 2-giej warstwy: Przybory do czyszczenia umundurowania, przybory do szycia, porcja rezerwowa „R” - konserwa mięsna 300 g, suchary , konserwa kawowa i sól w woreczkach. Przybory do czyszczenia broni w woreczku, zapasowe sznurowadła, smar do butów ( niewidoczny).
W kieszeni pokrywy tornistra widoczne zapasowe onuce, zapasowa chustka do nosa.


Fot.3 Pakowanie tornistra - Przedmioty 2-giej warstwy pakunku. Od lewej na górze: Przybory do czyszczenia umundurowania i oporządzenia - pokrowiec na szczotki, puszka smaru do butów typ B ( na fotografii zastąpiono pastą do butów), mazak, szczotka do polerowania obuwia, szczotka do czyszczenia umundurowania i oporządzenia.
Od lewej na dole: Przybory do czyszczenia broni - olejarka ( typ starszy), szmatka i pakuły, sznur do czyszczenia przewodu lufy, woreczek na przybory. Po prawej od góry:
Należność "R": konserwa kawowa i sól w woreczkach, konserwa mięsna 300g, suchary z woreczkiem. Poniżej przybory do szycia w pokrowcu i sznurowadła zapasowe.


Fot. 4 Uzupełnienie warstwy 2-giej stanowi odpowiednio złożony koc polowy .


Fot.5 Warstwę 3 –cią stanowi złożona płachta namiotowa.


Fot.6 Po przytroczeniu płaszcza oraz menażki tornister jest spakowany. Warto zwrócić uwagę na umiejscowienie sprzączek troków – zgodnie z praktyką wymagana od żołnierzy i najczęściej obserwowaną na fotografiach z epoki.


Fot 7. Tornister winien mieć tak wyregulowane szelki, aby w czasie jego noszenia górna krawędź przytroczonego doń płaszcza wypadała na wysokości kołnierza. Dno tornistra nie może być przesadnie opuszczone poniżej pasa głównego.

[kiler]

Mam pytanie w związku z tym co dawno temu zamieścił na swojej stronie Przemek:

http://www.2mps.org/rekon..._tornistra.html

U niego ze zdjęć wynika, że kolejne warstwy układane są od dołu do góry tornistra. W Twojej instrukcji robi się to od pleców na zewnątrz (co wydaje mi się bardziej sensowne, podobnie zresztą zaleca instrukcja pakowania radzieckiego mieszoka). Która wersja jest poprawna?

[Funky_OWall]

Tak na prawdę, obie wersje. Ta od Przemka jest metodą późniejszą.

[ArturS]

Przemek na swojej stronie zamieścił starszą wersję pakowania tornistra opartą na zaleceniach z 1928 roku.
Wtedy ponadto Instrukcja podawała dwa nieco odrębne sposoby pakowania tornistra typu niemieckiego i typu polskiego ( takie były bowiem w użyciu) wynikające z ich odmiennej budowy. Wytyczne te zawierały zmniejszony pakunek w stosunku do zaleceń z roku 1920 ( wyeliminowana dodatkowa, druga zmiana bielizny i wyeliminowana zapasowa para butów).
Natomiast wkładanie amunicji zapasowej do kieszeni w klapie w przypadku tornistra wz 33 nie miało zastosowania, kieszeń ta była przeznaczona na przedmioty płaskie, nie przestrzenne. W chwili wydawania projektu Instrukcji w roku 1928 ten model tornistra jeszcze nie istniał a konstruktorzy tornistra wz 33 nie w tym miejscu widzieli ewentualne przenoszenie zapasowych naboi.


Natomiast metoda pokazana i opisana w niniejszym artykule dotyczy zaleceń póżnijszych - z końca lat 30 tych. Taki sposób układania warstw pakunku ( od pleców a nie od dna ) jest już ogólnie opisany w roku 1938 oraz szczegółowo opisany w r 1939.

[kiler]

Po pewnym czasie wróciłem do tego arcyciekawego artykułu i mam jeszcze pytania dotyczące samych woreczków na racje: dawno temu zakupiłem zestaw u Mariusza Szkupa i jego woreczek na suchary ma wymiar ok. 23x18cm. Aktualnie takie woreczki sprzedaje też Nestof , ale te jego są mniejsze: 20x15cm. Niestety nie natknąłem się jeszcze na WT, ale może ktoś z Was ma je na swoim dysku i mógłby podać który typ jest prawidłowy?

Druga sprawa: w zestawie Mariusza był też tzw. worek zbiorczy o wymiarze 35x23cm. Intuicja podpowiada mi, że służył do zapakowania wszystkich elementów porcji "R", żeby nie pogubiły się w zakamarkach tornistra. W Twoim zestawieniu jednak takiego worka nie ma. Nie były powszechnie stosowane?

[ArturS]

Moje woreczki szyłem na podstawie takich wymiarów, jakie posiadały oryginalne egzemplarze określonego typu woreczków. Woreczek sucharowy ma wymiary ok. 11x6x22 cm ( jest przestrzenny a nie płaski).

Pakowanie porcji "R" wyglądało tak, jak pokazałem na zdjęciach.

O "woreczku zbiorczym", który zresztą jakoby miał odpowiadać wymiarami sucharowemu słyszałem kiedyś przed laty od znajomego jakoby miał służyć do zbiorczego przechowywania przyborów do czyszczenia i szycia, ale weryfikacja tej informacji z materiałami źródłowymi wskazuje, że informacja ta była raczej nieprawdziwa.
Pokrowce na przybory do czyszczenia i na przybory do szycia wyglądąły tak, jak pokazano w artykule. Przedmioty te były pakowane osobno, w swoich przeznaczonych ku temu pokrowcach w drugiej warstwie pakunku.

Jeśli miłabym odniesc się do aż tak dużych rozmiarów jak podałeś - To już przechodzimy do pakunku poza tornistrem.
Istniał ponadto woreczek na chleb , którego miejsce było w chlebaku a nie w tornistrze.
Woreczek ten był większy od sucharowego, natomisat jego wymiarów nie znam, bo nie miałem okazji mieć go w rękach by zmierzyć.
Jest on natomiast do obejrzenia na wystawie militariów towarzyszącej wystawie "Służyli dla Niepodległej" w MWP w Warszawie ( wystawa czasowa). Przez szybę i nieco z daleka ciężko rozmawiać o centymetrach.
Jedno jest pewne- Woreczek na chleb był większy do sucharowego, którego wymiary podałem.

[kiler]

Jeśli chodzi o woreczki na suchary to podałem wymiary w stanie złożonym jak na tym zdjęciu:

https://nestof.pl/pol_pl_Woreczek-na-suchary-przybory-do-czyszczenia-7283_2.jpg


Jeśli zaś chodzi o woreczek zbiorczy (tak nazwał go Mariusz Szkup na swojej aukcji allegro) to zdjęcie oryginału wrzucił kiedyś na odkrywcy Paweł Sajewski:

http://odkrywca.pl/forum_...25/dsc00076.jpg

Jak widać jest faktycznie trochę większy od tych sucharowych.


Pytanie o ten woreczek na chleb o którym wspominasz: był płaski czy przestrzenny jak ten na suchary? Ten zbiorczy od Mariusza jest płaski i taki też widać na zdjęciu PS z forum odkrywcy.

[ArturS]

Woreczek na chleb był w przeciwieństwie do sucharowego płaski i większy.

Nie chcę się odnosić w tym miejscu do informacji podawanych czasem na aukcjach czy w sklepach internetowych.

Fotka Pawła Sajewskiego pokazuje dobrze różnicę między obydwoma typami woreczków. Jest to zresztą spójne z tym, co można zobaczyć na wystawie w MWP, o której wspomniałem.

[kiler]

Woreczek Nestofa ma "przestrzennie" wymiary 9x5,5x20, ten od Mariusza Szkupa: 9x8x23 - i bądź tu człowieku mądry .

[ArturS]

W takim razie zamów, radzę natomiast w zleceniu podać wymiary ok. 11x6x22 cm.

[Rekrut]

Bardzo ciekawy temat. Pakowanie chyba bardziej wygodniejsze niż było kiedyś na stronie 2MPS. Chciałbym jednak o coś zapytać.
1. Jakie wymiary powinien mieć sznurek do czyszczenia broni.
2. Jest jakiś wytwórca replik, który szyje takie piękne pokrowce na przybory do szycia i czyszczenia butów oraz munduru?
3. Czy jest jakiś sposób na wykonanie konserwy kawowej? Wiem że w "oryginale" była to kawa zbożowa sprasowana w kostki z dodatkiem cukru. Czy jest jakiś sposób, aby nadać kawie taki "kształt", czy też może lepiej nosić ją w woreczku w stanie "sypkim"?

Bardzo ciekawy temat. Pakowanie chyba bardziej wygodniejsze niż było kiedyś na stronie 2MPS. Chciałbym jednak o coś zapytać.
1. Jakie wymiary powinien mieć sznurek do czyszczenia broni.
2. Jest jakiś wytwórca replik, który szyje takie piękne pokrowce na przybory do szycia i czyszczenia butów oraz munduru?
3. Czy jest jakiś sposób na wykonanie konserwy kawowej? Wiem że w "oryginale" była to kawa zbożowa sprasowana w kostki z dodatkiem cukru. Czy jest jakiś sposób, aby nadać kawie taki "kształt", czy też może lepiej nosić ją w woreczku w stanie "sypkim"?

[ArturS]

ad 1: Poniżej wszystko na temat sznura. Absolutnie wszystko
Sznura do czyszczenia (ryc. 11) używa się przy czyszczeniu polowym.
Ma on zastosowanie we wszystkich wzorach karabinów powtarzalnych i maszynowych z wyjątkiem karabinków sportowych.Przy czyszczeniu koszarowym i na strzelnicy sznura używać nie wolno.
Sznur do czyszczenia powinien być skręcony z 4 splotów. Kierunek skrętu włókien w splotach jest przeciwny skrętowi splotów w sznurze. Pośrodku długości sznura sploty tworzą ucho do zakładania pakuł. Końce sznura muszą mieć okucia z blachy mosiężnej. Sznur powinien być wykonany z konopi czystych bez paździerzy lub innych twardych części. Sploty powinny być mocno skręcone. Na całej długości sznur powinien być jednakowej grubości (5 do 5,5 mm). Długość sznura 2,6 m.. Przy czyszczeniu sznurem przewodu luf ciężkich karabinów maszynowych wz. 30 i ręcznych karabinów maszynowych wz, 28 muszą być na wylot
i wlot lufy nałożone ochraniacze. Przy czyszczeniu sznurem karabina (karabinka) wz. 98 i karabinka wz. 29 musi być na wylot lufy nałożony ochraniacz.

Ad2. Te na zdjęciach są mojej roboty, ale od dłuższego czasu nie przyjmuję już zamówień.
Aktualnie serię b. ładnie i prawidłwo zrobionych woreczków widziałem w C.W. Żand. i polecam złożenie zapytania w C.W. Żand.

Ad3. Instrukcja o wyrobie konserw kawowych:
http://zbrojownia.cbw.wp...._INW_344295.pdf
Życzę powodzenia. Jak się uda, podziel się sukcesem.

[kiler]

Wracając do poruszonego tu tematu woreczków: koledzy z SRH BMAP rzucili trochę światła na sprawę:

http://www.przeciwlotnicz...--1935-571.html

Wynika z tego, że "woreczek zbiorczy" Mariusza Szkupa to "woreczek na żywność noszoną w chlebaku" z WT, a jego "woreczek na suchary" najlepiej wymiarowo odwzorowuje "woreczek na suchary porcji rezerwowej" z WT. To samo w przypadku "Woreczka na kawę porcji rezerwowej". Ciekawe, że w tych WT brakuje woreczka na sól, która też stanowiła przecież składnik porcji R.