C Y T A D E L A

[Sarna]

30 Poleska Dywizja Piechoty, Kobryn
1939 r.:
Dowódca 30 Poleskiej DP – gen. bryg. Jan Leopold Cehak
Dowódca piechoty dywizyjnej – wakat
Dowódca artylerii dywizji – płk Zygmunt Łakiński
Dowódca saperów – kpt. inż. Jerzy Skalski
Dowódca łączności – mjr Władysław Maron-Marwicz
Szef sztabu dywizji – ppłk dypl. Władysław Suracki
Kwatermistrz dywizji – kpt. dypl. Janusz Chmielowski

Dowódca 82 Syberyjskiego Pułku Strzelców im. Tadeusza Kościuszki w Brześciu nad Bugiem – ppłk dypl. Antoni Chruściel
Dowódca 83 Pułku Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta w Kobryniu – płk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski
Dowódca 84 Pułku Strzelców Poleskich w Pińsku (III batalion w Łunińcu) – płk dypl. Stanisław Sztarejko
Dowódca 30 Poleskiego Pułku Artylerii Lekkiej (II dywizjon w Pińsku) w Brześciu – ppłk Zygmunt Lewandowski
Dowódca 30 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej (mob. 9 Pułk Artylerii Ciężkiej we Włodawie) – mjr Aleksander Korsak
Dowódca 30 Batalionu Saperów (mob. 6 Batalion Saperów w Brześciu nad Bugiem) – kpt. inż. Jerzy Skalski
Dowódca kawalerii dywizyjnej (mob. 83 psp w Kobryniu i Komendę PW Konnego) – rtm. Tadeusz Schollenberger
Dowódca 93 kompanii kolarzy (mob. 82 ps) – kpt. Jan Sylwester Kruziel
Dowódca 93 samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej (mob. 83 psp) – kpt. Czesław Barański
Dowódca 30 baterii motorowej artylerii przeciwlotniczej typu „A” (mob. 9 daplot w Trauguttowie) – por. Tytus Roman Jakubowski
Dowódca 30 kompanii telefonicznej (mob. 30 kompania łączności w Kobryniu) – kpt. Piotr Chełchowski
Dowódca 30 kompanii sanitarnej w Brześciu nad Bugiem – mjr dr med. Stanisław Rusiniak
Dowódca 41 samodzielna kompanii czołgów rozpoznawczych (mob. 10 Batalion Pancerny w Zgierzu)– kpt. Tadeusz Ignacy Witanowski
Komendant Kwatery Głównej – kpt. Piotr Wasilewski

146pp (z 44 DP Rezerwowej) - ppłk piech. Jan Topczewski



gen. bryg. Leopold Jan Cehak (1889-1946),
gen. bryg., oficer sł. st. art. WP, gen. bryg. (1936)
Ur. 29 X 1889 w Przemyślu, gdzie w 1909 ukończył gimnazjum uzyskując świadectwo dojrzałości. W latach 1909-1914 studiował na Wydziale Prawno-Politycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1913 ukończył szkołę oficerów rezerwy art. Awansowany do stopnia chor. Po wybuchu wojny od VIII 1914 służy w armii austriackiej. Mianowany ppor. art. Następnie na wojennym kursie szkoły oficerskiej w Przemyślu. W VIII 1915 mianowany por. art. służył w 30 Pułku Artylerii Polowej 21 Dywizji Strzelców, a następnie w 24 Pułku Artylerii polowej. W 1916 walczył na froncie rumuńskim, potem do II 1918 na froncie włoskim. Mianowany kpt. art. w 1918. Od III 1918 w II Brygadzie LP. Od 2 XI 1918 służył w WP, był do 1 III 1919 d-cą baterii zapasowej w 11 pap, a następnie d-cą dywizjonu w 2 pac, potem do 16 X 1919 d-ca 2 pac. Od 16 X 1919 d-ca dywizjonu w 4 pac.
W 1920 ukończył w Centrum Wyszkolenia Art. w Warszawie kurs d-ców dywizjonu /1-15 III 1920/, a w 1921 kurs w Szkole Strzelania Artylerii w Toruniu. Awansowany w 1920 do stopnia mjr sł. st. art. Od 17 IV 1921 d-a 4 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej, potem do XII 1921 d-ca dywizjonu w 8 pac. Od 12 XII 1921 instruktor na kursie d-ców dywizjonów w Szkole Strzelania Art. w Toruniu. Awansowany do stopnia ppłk sł. st. art. w 1922. Od 24 I 1924 do 21 I 1930 był z-cą d-cy 3 pap w Zamościu. 15 VIII 1924 awansowany na stopień płk sł. st. art. Następnie od I 1930 do III 1932 d-ca 6 Grupy Artylerii we Lwowie. Od 14 III 1932 do 1936 pełnił funkcję d-cy piechoty dywizyjnej 19 DP w Wilnie. 1 I 1936 mianowany gen. bryg. W latach 1936-1937 szef Departamentu Artylerii MSWoj. Od 1937 d-ca 30 DP w Kobryniu, którą dowodził podczas kampanii wrześniowej 1939 w składzie Armii „Łódź”.
Od 1 IX 1939 dowodzi 30 DP w ciężkich walkach granicznych, następnie w walkach opóźniających, pod Szczercowem, Jeżowem i Żyrardowem, potem po przebiciu się do Modlina od 13 IX 1939 d-ca na odcinku „Twierdza”. Po kapitulacji Modlina od 29 IX 1939 w niewoli niemieckiej. Przebywał w oflagu VII a W Murnau. Po odzyskaniu wolności 29 IV 1945 wyjechał do Francji i zamieszkałą w Nicei, gdzie zmarł 08 V 1946.

Odznaczony: VM kl. V, KN, Polonia Restituta kl. IV, KW, ZKZ.


82 Syberyjski Pułk Strzelców im. Tadeusza Kościuszki


Antoni Chruściel (1895-1960),
ppłk dypl., legionista, od XII 1918 w WP, ppłk dypl. sł. st. piechoty WP (1932) w konspiracji ZWZ/AK płk dypl. (1942), gen. bryg. (1944), PSZ na Zachodzie, ps. „Adam”, „Cięciwa”, „Dozorca”, „Jantar”, „Konar”, „Madej”, „Monter”, „Nurt”, „Ryż”, „Sokół”, „X” vel Kaliński , Rzeczyca, Andrzej Smalawski . Działacz WiN. Kmdt Okręgu Warszawa – miasto ZWZ – AK V 1941 - VIII 1944.
Ur. 16 VI 1895 we wsi Gniewczyna Łańcucka pow. Przeworsk, syn Andrzeja, (rolnika i wójta gminy Gniewczyna) i Katarzyny z d. Słysz. Od 1909 działa w tajnym skautingu w Jarosławiu. Czynny w ruchu zarzewiackim. W 1914 ukończył z wyróżnieniem gimnazjum w Jarosławiu i w VIII 1914 z całą drużyną skautową im. Dionizego Czachowskiego wstąpił do Legionu Wschodniego. Pod koniec września 1914 wobec odmowy złożenia przysięgi zostaje wcielony do armii austriackiej. Po szkole podoficerskiej w 1915 ukończył szkołę oficerów rezerwy. Od V 1915 do 1918 był kolejno dowódcą plutonu, instruktorem w szkole podoficerskiej, potem w stopniu por. był d-cą kompanii w 90 pp. Jego zasługą był powrót tego pułku do Jarosławia z bronią i sprzętem wojskowym.
Od XII 1918 służy w WP. Przydzielony do 14 pp we Włocławku na stanowisko d-cy 5 kompanii (14 pp powstał z byłego 90 pp). W szeregach 14 pp brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Za okazane w wojnie męstwo i odwagę zostaje odznaczony VM kl. 5 i KW. Po wojnie zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. piechoty ze starszeństwem 1 VI 1919.
Od XII 1921 do X 1922 jest dowódcą I batalionu 14 pp. W X 1922 przeniesiony do 42 pp w Białymstoku, gdzie do IX 1923 dowodzi 3 kompanią a potem do 6 kompanią. Służąc w WP od 1920 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1923 uzyskał absolutorium. Od X 1923 do V 1927 w Korpusie Kadetów nr 1 we Lwowie. Był tu dowódcą kompanii. Awansowany do stopnia mjr sł. st. piechoty 1 VII 1925. W V 1927 przeniesiony na stanowisko d-cy II batalionu w 6. psp w Stryju. W latach 1929 – 1931 studiuje w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od IX 1931 do IV 1932 był wykładowcą a od IV 1932 do X 1934 kierownikiem kursu w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Awansowany z dniem 1 I 1932 do stopnia ppłk dypl. sł. st. piechoty. Od X 1934 do XII 1936 wykłada taktykę w WSWoj. w Warszawie. Od I 1937 do II 1938 był zastępcą dowódcy 40. pp we Lwowie, a od III 1938 do 28 IX 1939 był dowódcą 82. pp w Brześciu n/Bugiem. W latach 1935-1937 był członkiem komitetu redakcyjnego „Przeglądu Piechoty”.
W kampanii wrześniowej 1939 dowodzi 82. pp w składzie 30. DP w Armii Łódź. Uczestnik obrony Modlina. Po kapitulacji Modlina w niewoli niemieckiej. Przebywał w obozie jenieckim w Działdowie, skąd w końcu X 1939 został zwolniony na podstawie umowy kapitulacyjnej. Potem pod przybranymi nazwiskami mieszkał w Warszawie m.in. przy ul. Grochowskiej, Spacerowej, Belwederskiej, Polnej i Grzybowskiej. Od IV 1940 czynny w konspiracji ZWZ. Od IV – X 1940 szef Wydziału III (taktyczno-wyszkoleniowego) w Komendzie Okręgu ZWZ Warszawa – Miasto. Od X 1940 do V 1941 szef sztabu i zastępca k-dta okręgu płk sł. st. piechoty Zdzisława Zajączkowskiego. Od V 1941 do VIII 1944 k-dt Okręgu ZWZ-AK Warszawa-Miasto. Mianowany płk dypl. sł. st. rozkazem NW WP z 10 VIII 1942. W Powstaniu Warszawskim dowódca całości walczących sił AK. Rozkazem NW WP z 14 IX 1944 awansowany do stopnia gen. bryg. Od IX 1944 dowodzi nowoutworzonym Warszawskim Korpusem AK. Po kapitulacji oddziałów powstańczych przebywał w obozie jenieckim w Langwasser k/ Norymbergi., a od II 1945 w obozie Colditz k/ Lipska, skąd został uwolniony w V 1945 przez wojska amerykańskie. Po uwolnieniu przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie od VII – IX 1945 był zastępcą Szefa Sztabu Głównego PSZ do Spraw Wojska /ogólnych/, następnie szefem Głównej Komisji Likwidacyjnej PSZ, a w końcu Inspektorem Komisji Likwidacyjnej. W III 1947 został członkiem Rady Naczelnej Koła AK. Po demobilizacji polskich jednostek wojskowych w 1948 pozostał na emigracji w Londynie. Decyzją Rady Ministrów PRL z 26 IX 1946 pozbawiony został obywatelstwa polskiego, co uniemożliwiło mu planowany na 1955-56 powrót do kraju. W połowie 1950 po rozmowie z kierownikiem Delegatury Zagranicznej WiN Józefem Maciołkiem przyjął proponowaną mu funkcję delegata WiN na Stany Zjednoczone. Przyjął ps. „Jantar”. W 1951 działa w Delegaturze WiN w Londynie. W 1951 wyjechał do USA, ale po dwóch miesiącach powraca do Londynu na rozmowy z J. Maciołkiem. Potem ponownie na 6 miesięcy wyjechał do USA, gdzie utrzymywał kontakty z Pawłem Sapiehą i komitetem „Wolnej Europy”. W 1952 po powrocie do Londynu nie piastował żadnych funkcji w WiN. W połowie 1952 opracował dla WiN plan „X” wzorowany na planie „Wulkan”. W 1956 wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Waszyngtonie gdzie pracował... w biurze adwokackim jako tłumacz.
Zmarł 30 XI 1960 w Waszyngtonie i pochowany na cmentarzu Doylestown w Pensylwanii. Jedenaście lat po jego śmierci Rada Państwa (nie ogłaszając tego publicznie) uchyliła decyzję o odebraniu mu obywatelstwa.
W 60 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego prochy gen. Chruściela zostały sprowadzone do kraju i uroczyście złożone w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach.

Odznaczony VM kl. 5, 4 i 3 (!!!); 5x KW (!!!), Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem AK.


83 Pułk Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta, garnizon Kobryń

płk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski (1894-1939),
legionista, halerczyk, oficer dypl. sł. st. piech. WP, płk (1938)
Ur. 20 X 1894 w Małopolsce. Uczęszczał do szkoły średniej. Po zdaniu matury studiował medycynę. Służbę wojskową odbył w armii austriackiej, gdzie ukończył szkołę oficerską rezerwy. Po wybuchu I wojny światowej w VIII 1914 wcielony do armii austriackiej. Następnie w Legionach Polskich. Podczas walk na Wołyniu w 1916 dostał się do niewoli rosyjskiej. Od jesieni 1917 służy w polskich formacjach wojskowych na Syberii, skąd przedostał się przez Murmańsk do Francji, gdzie służył w sformowanym 24 I 1919 roku 15 p. strzelców Armii gen. Hallera, z którą powraca do kraju w V 1919. We IX 1919 15 p. strz. przemianowano na 149 pp, potem na 49 pp. W szeregach 49 pp brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920.
Po wojnie zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 VI 1919, dowodził I baonem 49 pp. W okresie od X 1922 do X 1924 studiował w W.S.Woj. w Warszawie. Awansowany do stopnia mjr SG sł. st. 15 VIII 1924. Następnie wykładowca w W.S.Woj. oraz asystent gen. T. Kutrzeby. Awansowany do stopnia ppłk dypl. sł. st. 1 I 1931. Następnie przeniesiony po 1932 na stanowisko z-cy d-cy 68 pp we Wrześni, potem przeniesiony na stanowisko d-cy 83 pp w Kobryniu. Do stopnia płk dypl. awansowany 19 III 1938.
W wojnie obronnej we IX 1939 dowodził 83 pp w składzie 30 DP. Poległ w bitwie z Niemcami 9 IX 1939 pod Przyłękiem. Pochowany na cmentarzu w Skierniewicach.

Odznaczony: VM kl. 4 nr 00129, VM kl. 5, OP 5, KW 2x, ZKZ.


84 Pułk Strzelców Poleskich, garnizon Pińsk

płk dypl. Stanisław Sztarejko (1895-1976),
oficer dypl. sł. st. piech. WP, płk (1939)
Ur. 21 IX 1895 w Oranach. Ukończył gimnazjum. Od XI 1918 w WP. Brał udział w stopniu por. w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Po wojnie zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 VI 1919. Służył w 82 pp w Brześciu n/Bugiem, gdzie dowodził kompanią i batalionem. Przeniesiony do sztabu DOK IX w Brześciu, gdzie był kierownikiem Oddziału Wyszkolenia. Awansowany do stopnia mjr sł. st. 15 VIII 1924, a następnie w sztabie 14 DP. W okresie X 1928 - X 1930 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od XI 1930 szef sztabu IX DOK w Brześciu n/Bugiem. Awansowany do stopnia ppłk dypl. sł. st. 1 I 1931. W latach 1938-IX 1939 dowodził 84 pp.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 dowodzi 84 pp w składzie 30 DP Armii „Łódź”. Uczestniczy w walkach z Niemcami od linii obronnych na rzece Warcie w rejonie m. Sęsów-Grądy-Łazy, potem w bojach odwrotowych w rejonie Dłutowa tocząc boje z niemiecką 19 DP, skąd przebija się nocą z 12/13 IX 1939 do Kampinosu, a następnie nocą z 13/14 IX 1939 przebija się w kierunku Modlina docierając 14 IX 1939 do Kazunia, gdzie obejmuje odcinek obrony. Dowodzi 84 pp w zaciętych walkach obronnych na przedpolach Modlina. W dniu 25 IX 1939 zostaje ranny i do kapitulacji Modlina pozostaje w dowództwie 30 DP w twierdzy Modlin. Dowodzenie pozostałością 84 pp objął w tym czasie d-ca III baonu mjr S. Mastalski. Za okazane męstwo na polu walki gen. J. Rómmel b. d-ca Armii „Łódź” w Rozkazie pochwalnym dla 30 DP nadał mu VM kl. IV. Po kapitulacji Modlina w niewoli niemieckiej. Przebywał m. in. w oflagu II A w Prenzlau, potem w II C w Woldenbergu, gdzie działał w konspiracji obozowej. Był tu wyznaczony na d-cę samoobrony w wypadku podjęcia przez Niemców akcji zmierzającej do likwidacji obozu. Podczas ewakuacji jeńców 25 I 1945 stał na czele kolumny „Zachód” złożonej z 879 jeńców, która przechodziła pod eskortą oddziałów Landswehry do Oflagu VI A w Murnau.
Po wyzwoleniu z oflagu 29 IV 1945 przez wojska amerykańskie pozostał na Zachodzie i służył w 1945-1947 w PSZ. Po demobilizacji mieszkał w Wlk. Brytanii. Zmarł w Londynie 13 X 1976.
Jego żona i córka zostały zamordowane przez hitlerowców w 1940 w okupowanym kraju za ukrywanie zbiegłego jeńca.

Odznaczony: VM kl.5 nr 13280 i IV kl. nr 00136, KN,OP5,KW3x, ZKZ.


146pp (z 44 DP Rezerwowej)

ppłk piech. Jan Topczewski, (1897-?),
oficer sł. st. piech. WP, ppłk (1936)
Ur. 27 XII 1897. W WP od XI 1918. Ukończył kurs szkoły podchorążych piechoty. Mianowany ppor. sł. st. piech. W szeregach 28 pp brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Dowodził plutonem, potem kompanią. Awansowany w 1920 do stopnia por. sł. st. piech. Za okazane męstwo na polu walki odznaczony VM kl. 5. Po wojnie służył w 28 pp. Zweryfikowany w 1921 w stopniu kpt. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 VI 1919. Do II 1926 d-ca kompanii, a następnie od II 1926 do 1928 d-ca I baonu. Awansowany do stopnia mjr sł. st. piech. 1 I 1928. Następnie oficer sztabu pułku. W okresie od 18 III 1933 do V 1934 ponownie d-ca I batalionu 28 pp. Przeniesiony następnie do 31 pp na stanowisko d-cy batalionu. Awansowany do stopnia ppłk sł. st. piech. 1 I 1936. Od 10 II 1936 do XI 1937 z-ca d-cy 31 pp. Os XI 1937 do 21 II 1938 pełnił jako p. o. funkcję d-cy 31 pp, potem od 21 II 1938 do VIII 1939 I z-ca d-cy 31 pp. Od VIII 1939 d-ca 146 PP Rez. mobilizowanego w ośrodku zapasowym 7 DP w Piotrkowie i przez 28 pp w Łodzi. W kampanii wrześniowej 1939 bierze udział na stanowisku d-cy 44 PP Rez. w składzie 44 DP Rez. Jednak w czasie walk pułk nie dołączył do 44 DP Rez. Uczestniczy w walkach pod Tuszynem, potem 6 IX 1939 pod Rozprzą, a od 8 IX 1939 zostaje wraz z pozostałością pułku włączony do 2 DP Leg. Następnie oficer sztabu 2 DP Leg. z którą przebija się w kierunku Modlina. Od 15 IX do 22 IX 1939 dowodził obroną składnicy amunicyjnej w Palmirach. W czasie walk był ranny. Po kapitulacji Modlina od 29 IX 1939 w niewoli niemieckiej. Przebywał m. in. w oflagu nr VII A w Murnau. Po uwolnieniu z oflagu 29 IV 1945 pozostał na Zachodzie, gdzie służył w PSZ. Po demobilizacji w 1947 osiedlił się na stałe w Wlk. Brytanii, gdzie zmarł.

Odznaczony: VM kl. 5, KN, KW3x, ZKZ.



30 Poleski Pułk Artylerii Lekkiej

ppłk. Zygmunt Lewandowski
Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W okresie międzywojennym dowódca III dywizjonu 4 pap w Inowrocławiu, wykładowca w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu. W wojnie obronnej 1939r. dowódca 30 pal. Uczestnik obrony Modlina.

Kawaler Orderu Virtuti Militari V kl.



30 Dywizjon Artylerii Ciężkiej - mob. 9 Pułk Artylerii Ciężkiej we Włodawie

mjr. Aleksander Korsak
Dowódca 30 dac z Brzescia nad Bugiem; dywizjon sformowany w pierwszej połowie 1939 ze stanu 9 pac stacjonującego we Włodawie.

Kawaler Orderu Virtuti Militari V kl.



30. Baon Saperów - mob. 6 Batalion Saperów w Brześciu nad Bugiem

kpt. inż. sap. Jerzy Skalski,
[1899-?], oficer sł. st. sap. WP, kpt. inż. (1933)

Ur. 31 XII 1899 w Warszawie, gdzie ukończył szkołę realną, potem Szkołę Techniczną Wawelberga-Rotwanda. W XI 1918 wstępuje do WP z przydziałem do 36 pp Legii Akademickiej. Bierze udział XII -1918-III 1919 na froncie wojny polsko-ukraińskiej. Uczestniczy m. in. w walkach o Lwów. W III 1919 skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie, skąd po kilkumiesięcznym przeszkoleniu przeniesiony do szkoły Podchorążych Saperów. W VII 1920 w stopniu plut. podch. sap. przydzielony do 4 Grupy Inżynieryjnej, potem do 3 Grupy Inżynieryjnej. Bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Jako młodszy oficer kompanii brał udział w rozbudowie fortyfikacji i zapór na przedpolach Warszawy.
Po wojnie służy w 4 p. saperów w Przemyślu, skąd zostaje skierowany na kurs dokształcający przy DOK I w Warszawie. Mianowany ppor. sł. st. saperów z starszeństwem od 1 VII 1920. Następnie służy w 4 p. saperów. Awansowany do stopnia por. sł. st. sap. 1 VII 1922. Dowodził plutonem, a po ukończeniu kursu Doskonalenia Saperów w Kościuszkowskim Obozie Szkolenia Saperów dowodził kompanią. Brał udział w odbudowie mostów i fortów w Przemyślu. Następnie służy w 4 b. sap. w Sandomierzu, gdzie pełnił m. in. funkcje oficera żywnościowego i płatnika oraz ponownie d-ca kompanii. Awansowany do stopnia kpt. sł. st. 1 I 1933. Przeniesiony w 1933 do Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie, gdzie pełnił m. in. funkcję oficera żywnościowego, mobilizacyjnego, personalnego oraz wykładowcy z przedmiotu fortyfikacji polowej i zapór. Od 1936 szef fortyfikacji we Lwowie., potem w latach 1936-1939 d-ca 3 kompanii w 6 b. saperów oraz jednocześnie d-cą 56 kompanii hydrograficznej Junackich Hufców Pracy w Brześciu nad Bugiem.
W wojnie obronnej we IX 1939 bierze udział na stanowisku d-cy zmobilizowanego w sierpniu 30 b. sap. w składzie 30 DP przydzielonej do Armii Łódź”. Brał udział w walkach obronnych nad Wartą potem na szlaku bojowym 30 DP. Po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 przedostał się na Zachód, gdzie służył w PSZ, w Brygadzie strzelców Karpackich. Jako d-ca kompanii saperów brał udział w walkach pod Tobrukiem.
Dalsze losy n/n

Odznaczony: SKZ, MN, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921

30 Poleska Dywizja Piechoty, Kobryn
1939 r.:
Dowódca 30 Poleskiej DP – gen. bryg. Jan Leopold Cehak
Dowódca piechoty dywizyjnej – wakat
Dowódca artylerii dywizji – płk Zygmunt Łakiński
Dowódca saperów – kpt. inż. Jerzy Skalski
Dowódca łączności – mjr Władysław Maron-Marwicz
Szef sztabu dywizji – ppłk dypl. Władysław Suracki
Kwatermistrz dywizji – kpt. dypl. Janusz Chmielowski

Dowódca 82 Syberyjskiego Pułku Strzelców im. Tadeusza Kościuszki w Brześciu nad Bugiem – ppłk dypl. Antoni Chruściel
Dowódca 83 Pułku Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta w Kobryniu – płk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski
Dowódca 84 Pułku Strzelców Poleskich w Pińsku (III batalion w Łunińcu) – płk dypl. Stanisław Sztarejko
Dowódca 30 Poleskiego Pułku Artylerii Lekkiej (II dywizjon w Pińsku) w Brześciu – ppłk Zygmunt Lewandowski
Dowódca 30 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej (mob. 9 Pułk Artylerii Ciężkiej we Włodawie) – mjr Aleksander Korsak
Dowódca 30 Batalionu Saperów (mob. 6 Batalion Saperów w Brześciu nad Bugiem) – kpt. inż. Jerzy Skalski
Dowódca kawalerii dywizyjnej (mob. 83 psp w Kobryniu i Komendę PW Konnego) – rtm. Tadeusz Schollenberger
Dowódca 93 kompanii kolarzy (mob. 82 ps) – kpt. Jan Sylwester Kruziel
Dowódca 93 samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej (mob. 83 psp) – kpt. Czesław Barański
Dowódca 30 baterii motorowej artylerii przeciwlotniczej typu „A” (mob. 9 daplot w Trauguttowie) – por. Tytus Roman Jakubowski
Dowódca 30 kompanii telefonicznej (mob. 30 kompania łączności w Kobryniu) – kpt. Piotr Chełchowski
Dowódca 30 kompanii sanitarnej w Brześciu nad Bugiem – mjr dr med. Stanisław Rusiniak
Dowódca 41 samodzielna kompanii czołgów rozpoznawczych (mob. 10 Batalion Pancerny w Zgierzu)– kpt. Tadeusz Ignacy Witanowski
Komendant Kwatery Głównej – kpt. Piotr Wasilewski

146pp (z 44 DP Rezerwowej) - ppłk piech. Jan Topczewski



gen. bryg. Leopold Jan Cehak (1889-1946),
gen. bryg., oficer sł. st. art. WP, gen. bryg. (1936)
Ur. 29 X 1889 w Przemyślu, gdzie w 1909 ukończył gimnazjum uzyskując świadectwo dojrzałości. W latach 1909-1914 studiował na Wydziale Prawno-Politycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1913 ukończył szkołę oficerów rezerwy art. Awansowany do stopnia chor. Po wybuchu wojny od VIII 1914 służy w armii austriackiej. Mianowany ppor. art. Następnie na wojennym kursie szkoły oficerskiej w Przemyślu. W VIII 1915 mianowany por. art. służył w 30 Pułku Artylerii Polowej 21 Dywizji Strzelców, a następnie w 24 Pułku Artylerii polowej. W 1916 walczył na froncie rumuńskim, potem do II 1918 na froncie włoskim. Mianowany kpt. art. w 1918. Od III 1918 w II Brygadzie LP. Od 2 XI 1918 służył w WP, był do 1 III 1919 d-cą baterii zapasowej w 11 pap, a następnie d-cą dywizjonu w 2 pac, potem do 16 X 1919 d-ca 2 pac. Od 16 X 1919 d-ca dywizjonu w 4 pac.
W 1920 ukończył w Centrum Wyszkolenia Art. w Warszawie kurs d-ców dywizjonu /1-15 III 1920/, a w 1921 kurs w Szkole Strzelania Artylerii w Toruniu. Awansowany w 1920 do stopnia mjr sł. st. art. Od 17 IV 1921 d-a 4 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej, potem do XII 1921 d-ca dywizjonu w 8 pac. Od 12 XII 1921 instruktor na kursie d-ców dywizjonów w Szkole Strzelania Art. w Toruniu. Awansowany do stopnia ppłk sł. st. art. w 1922. Od 24 I 1924 do 21 I 1930 był z-cą d-cy 3 pap w Zamościu. 15 VIII 1924 awansowany na stopień płk sł. st. art. Następnie od I 1930 do III 1932 d-ca 6 Grupy Artylerii we Lwowie. Od 14 III 1932 do 1936 pełnił funkcję d-cy piechoty dywizyjnej 19 DP w Wilnie. 1 I 1936 mianowany gen. bryg. W latach 1936-1937 szef Departamentu Artylerii MSWoj. Od 1937 d-ca 30 DP w Kobryniu, którą dowodził podczas kampanii wrześniowej 1939 w składzie Armii „Łódź”.
Od 1 IX 1939 dowodzi 30 DP w ciężkich walkach granicznych, następnie w walkach opóźniających, pod Szczercowem, Jeżowem i Żyrardowem, potem po przebiciu się do Modlina od 13 IX 1939 d-ca na odcinku „Twierdza”. Po kapitulacji Modlina od 29 IX 1939 w niewoli niemieckiej. Przebywał w oflagu VII a W Murnau. Po odzyskaniu wolności 29 IV 1945 wyjechał do Francji i zamieszkałą w Nicei, gdzie zmarł 08 V 1946.

Odznaczony: VM kl. V, KN, Polonia Restituta kl. IV, KW, ZKZ.


82 Syberyjski Pułk Strzelców im. Tadeusza Kościuszki


Antoni Chruściel (1895-1960),
ppłk dypl., legionista, od XII 1918 w WP, ppłk dypl. sł. st. piechoty WP (1932) w konspiracji ZWZ/AK płk dypl. (1942), gen. bryg. (1944), PSZ na Zachodzie, ps. „Adam”, „Cięciwa”, „Dozorca”, „Jantar”, „Konar”, „Madej”, „Monter”, „Nurt”, „Ryż”, „Sokół”, „X” vel Kaliński , Rzeczyca, Andrzej Smalawski . Działacz WiN. Kmdt Okręgu Warszawa – miasto ZWZ – AK V 1941 - VIII 1944.
Ur. 16 VI 1895 we wsi Gniewczyna Łańcucka pow. Przeworsk, syn Andrzeja, (rolnika i wójta gminy Gniewczyna) i Katarzyny z d. Słysz. Od 1909 działa w tajnym skautingu w Jarosławiu. Czynny w ruchu zarzewiackim. W 1914 ukończył z wyróżnieniem gimnazjum w Jarosławiu i w VIII 1914 z całą drużyną skautową im. Dionizego Czachowskiego wstąpił do Legionu Wschodniego. Pod koniec września 1914 wobec odmowy złożenia przysięgi zostaje wcielony do armii austriackiej. Po szkole podoficerskiej w 1915 ukończył szkołę oficerów rezerwy. Od V 1915 do 1918 był kolejno dowódcą plutonu, instruktorem w szkole podoficerskiej, potem w stopniu por. był d-cą kompanii w 90 pp. Jego zasługą był powrót tego pułku do Jarosławia z bronią i sprzętem wojskowym.
Od XII 1918 służy w WP. Przydzielony do 14 pp we Włocławku na stanowisko d-cy 5 kompanii (14 pp powstał z byłego 90 pp). W szeregach 14 pp brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Za okazane w wojnie męstwo i odwagę zostaje odznaczony VM kl. 5 i KW. Po wojnie zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. piechoty ze starszeństwem 1 VI 1919.
Od XII 1921 do X 1922 jest dowódcą I batalionu 14 pp. W X 1922 przeniesiony do 42 pp w Białymstoku, gdzie do IX 1923 dowodzi 3 kompanią a potem do 6 kompanią. Służąc w WP od 1920 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1923 uzyskał absolutorium. Od X 1923 do V 1927 w Korpusie Kadetów nr 1 we Lwowie. Był tu dowódcą kompanii. Awansowany do stopnia mjr sł. st. piechoty 1 VII 1925. W V 1927 przeniesiony na stanowisko d-cy II batalionu w 6. psp w Stryju. W latach 1929 – 1931 studiuje w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od IX 1931 do IV 1932 był wykładowcą a od IV 1932 do X 1934 kierownikiem kursu w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Awansowany z dniem 1 I 1932 do stopnia ppłk dypl. sł. st. piechoty. Od X 1934 do XII 1936 wykłada taktykę w WSWoj. w Warszawie. Od I 1937 do II 1938 był zastępcą dowódcy 40. pp we Lwowie, a od III 1938 do 28 IX 1939 był dowódcą 82. pp w Brześciu n/Bugiem. W latach 1935-1937 był członkiem komitetu redakcyjnego „Przeglądu Piechoty”.
W kampanii wrześniowej 1939 dowodzi 82. pp w składzie 30. DP w Armii Łódź. Uczestnik obrony Modlina. Po kapitulacji Modlina w niewoli niemieckiej. Przebywał w obozie jenieckim w Działdowie, skąd w końcu X 1939 został zwolniony na podstawie umowy kapitulacyjnej. Potem pod przybranymi nazwiskami mieszkał w Warszawie m.in. przy ul. Grochowskiej, Spacerowej, Belwederskiej, Polnej i Grzybowskiej. Od IV 1940 czynny w konspiracji ZWZ. Od IV – X 1940 szef Wydziału III (taktyczno-wyszkoleniowego) w Komendzie Okręgu ZWZ Warszawa – Miasto. Od X 1940 do V 1941 szef sztabu i zastępca k-dta okręgu płk sł. st. piechoty Zdzisława Zajączkowskiego. Od V 1941 do VIII 1944 k-dt Okręgu ZWZ-AK Warszawa-Miasto. Mianowany płk dypl. sł. st. rozkazem NW WP z 10 VIII 1942. W Powstaniu Warszawskim dowódca całości walczących sił AK. Rozkazem NW WP z 14 IX 1944 awansowany do stopnia gen. bryg. Od IX 1944 dowodzi nowoutworzonym Warszawskim Korpusem AK. Po kapitulacji oddziałów powstańczych przebywał w obozie jenieckim w Langwasser k/ Norymbergi., a od II 1945 w obozie Colditz k/ Lipska, skąd został uwolniony w V 1945 przez wojska amerykańskie. Po uwolnieniu przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie od VII – IX 1945 był zastępcą Szefa Sztabu Głównego PSZ do Spraw Wojska /ogólnych/, następnie szefem Głównej Komisji Likwidacyjnej PSZ, a w końcu Inspektorem Komisji Likwidacyjnej. W III 1947 został członkiem Rady Naczelnej Koła AK. Po demobilizacji polskich jednostek wojskowych w 1948 pozostał na emigracji w Londynie. Decyzją Rady Ministrów PRL z 26 IX 1946 pozbawiony został obywatelstwa polskiego, co uniemożliwiło mu planowany na 1955-56 powrót do kraju. W połowie 1950 po rozmowie z kierownikiem Delegatury Zagranicznej WiN Józefem Maciołkiem przyjął proponowaną mu funkcję delegata WiN na Stany Zjednoczone. Przyjął ps. „Jantar”. W 1951 działa w Delegaturze WiN w Londynie. W 1951 wyjechał do USA, ale po dwóch miesiącach powraca do Londynu na rozmowy z J. Maciołkiem. Potem ponownie na 6 miesięcy wyjechał do USA, gdzie utrzymywał kontakty z Pawłem Sapiehą i komitetem „Wolnej Europy”. W 1952 po powrocie do Londynu nie piastował żadnych funkcji w WiN. W połowie 1952 opracował dla WiN plan „X” wzorowany na planie „Wulkan”. W 1956 wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Waszyngtonie gdzie pracował... w biurze adwokackim jako tłumacz.
Zmarł 30 XI 1960 w Waszyngtonie i pochowany na cmentarzu Doylestown w Pensylwanii. Jedenaście lat po jego śmierci Rada Państwa (nie ogłaszając tego publicznie) uchyliła decyzję o odebraniu mu obywatelstwa.
W 60 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego prochy gen. Chruściela zostały sprowadzone do kraju i uroczyście złożone w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach.

Odznaczony VM kl. 5, 4 i 3 (!!!); 5x KW (!!!), Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem AK.


83 Pułk Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta, garnizon Kobryń

płk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski (1894-1939),
legionista, halerczyk, oficer dypl. sł. st. piech. WP, płk (1938)
Ur. 20 X 1894 w Małopolsce. Uczęszczał do szkoły średniej. Po zdaniu matury studiował medycynę. Służbę wojskową odbył w armii austriackiej, gdzie ukończył szkołę oficerską rezerwy. Po wybuchu I wojny światowej w VIII 1914 wcielony do armii austriackiej. Następnie w Legionach Polskich. Podczas walk na Wołyniu w 1916 dostał się do niewoli rosyjskiej. Od jesieni 1917 służy w polskich formacjach wojskowych na Syberii, skąd przedostał się przez Murmańsk do Francji, gdzie służył w sformowanym 24 I 1919 roku 15 p. strzelców Armii gen. Hallera, z którą powraca do kraju w V 1919. We IX 1919 15 p. strz. przemianowano na 149 pp, potem na 49 pp. W szeregach 49 pp brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920.
Po wojnie zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 VI 1919, dowodził I baonem 49 pp. W okresie od X 1922 do X 1924 studiował w W.S.Woj. w Warszawie. Awansowany do stopnia mjr SG sł. st. 15 VIII 1924. Następnie wykładowca w W.S.Woj. oraz asystent gen. T. Kutrzeby. Awansowany do stopnia ppłk dypl. sł. st. 1 I 1931. Następnie przeniesiony po 1932 na stanowisko z-cy d-cy 68 pp we Wrześni, potem przeniesiony na stanowisko d-cy 83 pp w Kobryniu. Do stopnia płk dypl. awansowany 19 III 1938.
W wojnie obronnej we IX 1939 dowodził 83 pp w składzie 30 DP. Poległ w bitwie z Niemcami 9 IX 1939 pod Przyłękiem. Pochowany na cmentarzu w Skierniewicach.

Odznaczony: VM kl. 4 nr 00129, VM kl. 5, OP 5, KW 2x, ZKZ.


84 Pułk Strzelców Poleskich, garnizon Pińsk

płk dypl. Stanisław Sztarejko (1895-1976),
oficer dypl. sł. st. piech. WP, płk (1939)
Ur. 21 IX 1895 w Oranach. Ukończył gimnazjum. Od XI 1918 w WP. Brał udział w stopniu por. w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Po wojnie zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 VI 1919. Służył w 82 pp w Brześciu n/Bugiem, gdzie dowodził kompanią i batalionem. Przeniesiony do sztabu DOK IX w Brześciu, gdzie był kierownikiem Oddziału Wyszkolenia. Awansowany do stopnia mjr sł. st. 15 VIII 1924, a następnie w sztabie 14 DP. W okresie X 1928 - X 1930 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od XI 1930 szef sztabu IX DOK w Brześciu n/Bugiem. Awansowany do stopnia ppłk dypl. sł. st. 1 I 1931. W latach 1938-IX 1939 dowodził 84 pp.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 dowodzi 84 pp w składzie 30 DP Armii „Łódź”. Uczestniczy w walkach z Niemcami od linii obronnych na rzece Warcie w rejonie m. Sęsów-Grądy-Łazy, potem w bojach odwrotowych w rejonie Dłutowa tocząc boje z niemiecką 19 DP, skąd przebija się nocą z 12/13 IX 1939 do Kampinosu, a następnie nocą z 13/14 IX 1939 przebija się w kierunku Modlina docierając 14 IX 1939 do Kazunia, gdzie obejmuje odcinek obrony. Dowodzi 84 pp w zaciętych walkach obronnych na przedpolach Modlina. W dniu 25 IX 1939 zostaje ranny i do kapitulacji Modlina pozostaje w dowództwie 30 DP w twierdzy Modlin. Dowodzenie pozostałością 84 pp objął w tym czasie d-ca III baonu mjr S. Mastalski. Za okazane męstwo na polu walki gen. J. Rómmel b. d-ca Armii „Łódź” w Rozkazie pochwalnym dla 30 DP nadał mu VM kl. IV. Po kapitulacji Modlina w niewoli niemieckiej. Przebywał m. in. w oflagu II A w Prenzlau, potem w II C w Woldenbergu, gdzie działał w konspiracji obozowej. Był tu wyznaczony na d-cę samoobrony w wypadku podjęcia przez Niemców akcji zmierzającej do likwidacji obozu. Podczas ewakuacji jeńców 25 I 1945 stał na czele kolumny „Zachód” złożonej z 879 jeńców, która przechodziła pod eskortą oddziałów Landswehry do Oflagu VI A w Murnau.
Po wyzwoleniu z oflagu 29 IV 1945 przez wojska amerykańskie pozostał na Zachodzie i służył w 1945-1947 w PSZ. Po demobilizacji mieszkał w Wlk. Brytanii. Zmarł w Londynie 13 X 1976.
Jego żona i córka zostały zamordowane przez hitlerowców w 1940 w okupowanym kraju za ukrywanie zbiegłego jeńca.

Odznaczony: VM kl.5 nr 13280 i IV kl. nr 00136, KN,OP5,KW3x, ZKZ.


146pp (z 44 DP Rezerwowej)

ppłk piech. Jan Topczewski, (1897-?),
oficer sł. st. piech. WP, ppłk (1936)
Ur. 27 XII 1897. W WP od XI 1918. Ukończył kurs szkoły podchorążych piechoty. Mianowany ppor. sł. st. piech. W szeregach 28 pp brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Dowodził plutonem, potem kompanią. Awansowany w 1920 do stopnia por. sł. st. piech. Za okazane męstwo na polu walki odznaczony VM kl. 5. Po wojnie służył w 28 pp. Zweryfikowany w 1921 w stopniu kpt. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 VI 1919. Do II 1926 d-ca kompanii, a następnie od II 1926 do 1928 d-ca I baonu. Awansowany do stopnia mjr sł. st. piech. 1 I 1928. Następnie oficer sztabu pułku. W okresie od 18 III 1933 do V 1934 ponownie d-ca I batalionu 28 pp. Przeniesiony następnie do 31 pp na stanowisko d-cy batalionu. Awansowany do stopnia ppłk sł. st. piech. 1 I 1936. Od 10 II 1936 do XI 1937 z-ca d-cy 31 pp. Os XI 1937 do 21 II 1938 pełnił jako p. o. funkcję d-cy 31 pp, potem od 21 II 1938 do VIII 1939 I z-ca d-cy 31 pp. Od VIII 1939 d-ca 146 PP Rez. mobilizowanego w ośrodku zapasowym 7 DP w Piotrkowie i przez 28 pp w Łodzi. W kampanii wrześniowej 1939 bierze udział na stanowisku d-cy 44 PP Rez. w składzie 44 DP Rez. Jednak w czasie walk pułk nie dołączył do 44 DP Rez. Uczestniczy w walkach pod Tuszynem, potem 6 IX 1939 pod Rozprzą, a od 8 IX 1939 zostaje wraz z pozostałością pułku włączony do 2 DP Leg. Następnie oficer sztabu 2 DP Leg. z którą przebija się w kierunku Modlina. Od 15 IX do 22 IX 1939 dowodził obroną składnicy amunicyjnej w Palmirach. W czasie walk był ranny. Po kapitulacji Modlina od 29 IX 1939 w niewoli niemieckiej. Przebywał m. in. w oflagu nr VII A w Murnau. Po uwolnieniu z oflagu 29 IV 1945 pozostał na Zachodzie, gdzie służył w PSZ. Po demobilizacji w 1947 osiedlił się na stałe w Wlk. Brytanii, gdzie zmarł.

Odznaczony: VM kl. 5, KN, KW3x, ZKZ.



30 Poleski Pułk Artylerii Lekkiej

ppłk. Zygmunt Lewandowski
Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W okresie międzywojennym dowódca III dywizjonu 4 pap w Inowrocławiu, wykładowca w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu. W wojnie obronnej 1939r. dowódca 30 pal. Uczestnik obrony Modlina.

Kawaler Orderu Virtuti Militari V kl.



30 Dywizjon Artylerii Ciężkiej - mob. 9 Pułk Artylerii Ciężkiej we Włodawie

mjr. Aleksander Korsak
Dowódca 30 dac z Brzescia nad Bugiem; dywizjon sformowany w pierwszej połowie 1939 ze stanu 9 pac stacjonującego we Włodawie.

Kawaler Orderu Virtuti Militari V kl.



30. Baon Saperów - mob. 6 Batalion Saperów w Brześciu nad Bugiem

kpt. inż. sap. Jerzy Skalski,
[1899-?], oficer sł. st. sap. WP, kpt. inż. (1933)

Ur. 31 XII 1899 w Warszawie, gdzie ukończył szkołę realną, potem Szkołę Techniczną Wawelberga-Rotwanda. W XI 1918 wstępuje do WP z przydziałem do 36 pp Legii Akademickiej. Bierze udział XII -1918-III 1919 na froncie wojny polsko-ukraińskiej. Uczestniczy m. in. w walkach o Lwów. W III 1919 skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie, skąd po kilkumiesięcznym przeszkoleniu przeniesiony do szkoły Podchorążych Saperów. W VII 1920 w stopniu plut. podch. sap. przydzielony do 4 Grupy Inżynieryjnej, potem do 3 Grupy Inżynieryjnej. Bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Jako młodszy oficer kompanii brał udział w rozbudowie fortyfikacji i zapór na przedpolach Warszawy.
Po wojnie służy w 4 p. saperów w Przemyślu, skąd zostaje skierowany na kurs dokształcający przy DOK I w Warszawie. Mianowany ppor. sł. st. saperów z starszeństwem od 1 VII 1920. Następnie służy w 4 p. saperów. Awansowany do stopnia por. sł. st. sap. 1 VII 1922. Dowodził plutonem, a po ukończeniu kursu Doskonalenia Saperów w Kościuszkowskim Obozie Szkolenia Saperów dowodził kompanią. Brał udział w odbudowie mostów i fortów w Przemyślu. Następnie służy w 4 b. sap. w Sandomierzu, gdzie pełnił m. in. funkcje oficera żywnościowego i płatnika oraz ponownie d-ca kompanii. Awansowany do stopnia kpt. sł. st. 1 I 1933. Przeniesiony w 1933 do Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie, gdzie pełnił m. in. funkcję oficera żywnościowego, mobilizacyjnego, personalnego oraz wykładowcy z przedmiotu fortyfikacji polowej i zapór. Od 1936 szef fortyfikacji we Lwowie., potem w latach 1936-1939 d-ca 3 kompanii w 6 b. saperów oraz jednocześnie d-cą 56 kompanii hydrograficznej Junackich Hufców Pracy w Brześciu nad Bugiem.
W wojnie obronnej we IX 1939 bierze udział na stanowisku d-cy zmobilizowanego w sierpniu 30 b. sap. w składzie 30 DP przydzielonej do Armii Łódź”. Brał udział w walkach obronnych nad Wartą potem na szlaku bojowym 30 DP. Po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 przedostał się na Zachód, gdzie służył w PSZ, w Brygadzie strzelców Karpackich. Jako d-ca kompanii saperów brał udział w walkach pod Tobrukiem.
Dalsze losy n/n

Odznaczony: SKZ, MN, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921

[Sarna]

Szczerców - Bełchatów - Rozprza
Pas działania Armii Łódź, końcowy odcinek linii Widawki. Tradytory jedno i dwustronne. Schron obserwacyjny z przelotnią. W okolicach Faustynowa napisy na przelotniach;
http://www.schrony1939.fortyfikacje.pl/alodz.htm
http://www.naszbelchatow....zne/bunkry.html
http://www.eksplorer.org.pl/nasze-artykuly.php
18 schronow żelbetowych w pasie działania 30 DP gen. Cehaka:
4 schrony w m. Faustynów
4 schrony w m. Lubiec - 83pp /ppłk Nadachowski,
6 schronow na wschód od Szczercowa - Magdalenów - 82pp /ppłk Chruściel,
3 schrony na zachód od Bełchatowa - Oleśnik - 84pp /ppłk Sztarejko,
1 schron k. stacji kolejowej w Rozprzy - 146pp /ppłk Topczewski

--------------------------------------------------------
Umocnienia w pasie działania Armii "Łódź"

Zadaniem Armii "Łódź" było zamknięcie na głębokim przedpolu kierunku na Łódź i dalej na Warszawę. W pasie działania armii planowano wybudowanie 226 schronów żelbetowych i ziemno-drewnianych. Trudności finansowe, materiałowe jak również troska o zbiory płodów rolnych prace nad budową umocnień bardzo opóźniły w związku z czym zdołano wykonać jedynie 46 schronów żelbetowych i 12 ziemno-drewnianych. Z ilości tej dwa schrony były nieskończone. W okolicy miejscowości Magdalenów obok schronu obserwacyjnego wylano jedynie podstawę tradytora jednostrzelnicowego.

Na północy wybudowano 10 schronów; 6 na wysokim brzegu Warty w okolicy miejscowości Glinno, 4 zostały wkomponowane w wał przeciwpowodziowy na zachód od miejscowości Grądy. Schrony te zostały obsadzone przez 28 pułk Strzelców Kaniowskich dowodzony przez ppłk-a Kurka. Dalej na południe znajdował się odcinek broniony przez 31 pułk Strzelców Kaniowskich dowodzony przez ppłk-a Wnuka. Na odcinku tym wybudowano 6 schronów. Jeden był na południowym skraju wsi Mnichów, dwa przy torze kolejowym i trzy w wale przeciwpowodziowym. Następny odcinek obrony zajmował 30 pułk Strzelców Kaniowskich dowodzony przez ppłk-a Szmyda. W jego pasie było 7 schronów wkomponowanych w skarpę pod miejscowościami Beleń i Strońsko. Wszystkie wymienione pułki działały w składzie 10 DP dowodzonej przez gen. Dindorf Ankowicza. Jak wielkie znaczenie miała obecność tych schronów niech świadczy fakt że jedna polska dywizja bez wsparcia lotniczego, bez czołgów, ze słabą artylerią prawie przez 3 dni odpiera ataki całej 8 Armii niemieckiej wspartej potężnym lotnictwem, czołgami i artylerią. Ustępuje nie dlatego że została rozbita i rozjechana przez czołgi ale dlatego że taki był rozkaz.

Dalej na południe, w pasie 28 DP gen. Bończy Uzdowskiego było tylko 5 schronów. Wszystkie znajdowały się w okolicy miejscowości Zamość i Grabno. Na odcinku tym nie było bezpośredniego nacisku ze strony wroga, poza nękającym ogniem artylerii i działaniami lotnictwa.

Południowego pasa działania Armii "Łódź" broniła 30 DP gen. Cehaka. W strefie tej dywizji wybudowano 18 schronów z czego 4 w okolicy miejscowości Lubiec obsadzone były przez 83pp ppłk-a Nadachowskiego, 6 na wschód od Szczercowa w pasie 82pp ppłk-a Chruściela, 3 na zachód od Bełchatowa bronione przez 84pp ppłk-a Sztarejki i 1 niedaleko stacji kolejowej w Rozprzy obsadzony przez 146pp ppłk-a Topczewskiego. 146pp nie był jednostką organiczną 30 DP lecz pochodził z 44 DP Rezerwowej.

Również na tym terenie trwały ciężkie walki o utrzymanie pozycji atakowanych przez 11 i 14 Korpus Armii [ 2 dywizje piechoty i 2 dywizje zmechanizowane ]. Teren zdobyty przez nieprzyjaciela natychmiast odbijano kontratakując. Najcięższe walki toczono w okolicy Borowej Góry i między Księżymi Młynami a Rozprzą, gdzie 2pp bronił odcinka o długości 20 km [ regulamin mówił o odcinku 4 km obrony dla pułku piechoty ]. Wytrwale broniono terenu czekając na odciążające uderzenie Armii "Prusy" które jednak nie nastąpiło i w nocy z 5 na 6 września dywizja przeszła do działań opóźniających.

- Janusz Matusiak

Szczerców - Bełchatów - Rozprza
Pas działania Armii Łódź, końcowy odcinek linii Widawki. Tradytory jedno i dwustronne. Schron obserwacyjny z przelotnią. W okolicach Faustynowa napisy na przelotniach;
http://www.schrony1939.fortyfikacje.pl/alodz.htm
http://www.naszbelchatow....zne/bunkry.html
http://www.eksplorer.org.pl/nasze-artykuly.php
18 schronow żelbetowych w pasie działania 30 DP gen. Cehaka:
4 schrony w m. Faustynów
4 schrony w m. Lubiec - 83pp /ppłk Nadachowski,
6 schronow na wschód od Szczercowa - Magdalenów - 82pp /ppłk Chruściel,
3 schrony na zachód od Bełchatowa - Oleśnik - 84pp /ppłk Sztarejko,
1 schron k. stacji kolejowej w Rozprzy - 146pp /ppłk Topczewski

--------------------------------------------------------
Umocnienia w pasie działania Armii "Łódź"

Zadaniem Armii "Łódź" było zamknięcie na głębokim przedpolu kierunku na Łódź i dalej na Warszawę. W pasie działania armii planowano wybudowanie 226 schronów żelbetowych i ziemno-drewnianych. Trudności finansowe, materiałowe jak również troska o zbiory płodów rolnych prace nad budową umocnień bardzo opóźniły w związku z czym zdołano wykonać jedynie 46 schronów żelbetowych i 12 ziemno-drewnianych. Z ilości tej dwa schrony były nieskończone. W okolicy miejscowości Magdalenów obok schronu obserwacyjnego wylano jedynie podstawę tradytora jednostrzelnicowego.

Na północy wybudowano 10 schronów; 6 na wysokim brzegu Warty w okolicy miejscowości Glinno, 4 zostały wkomponowane w wał przeciwpowodziowy na zachód od miejscowości Grądy. Schrony te zostały obsadzone przez 28 pułk Strzelców Kaniowskich dowodzony przez ppłk-a Kurka. Dalej na południe znajdował się odcinek broniony przez 31 pułk Strzelców Kaniowskich dowodzony przez ppłk-a Wnuka. Na odcinku tym wybudowano 6 schronów. Jeden był na południowym skraju wsi Mnichów, dwa przy torze kolejowym i trzy w wale przeciwpowodziowym. Następny odcinek obrony zajmował 30 pułk Strzelców Kaniowskich dowodzony przez ppłk-a Szmyda. W jego pasie było 7 schronów wkomponowanych w skarpę pod miejscowościami Beleń i Strońsko. Wszystkie wymienione pułki działały w składzie 10 DP dowodzonej przez gen. Dindorf Ankowicza. Jak wielkie znaczenie miała obecność tych schronów niech świadczy fakt że jedna polska dywizja bez wsparcia lotniczego, bez czołgów, ze słabą artylerią prawie przez 3 dni odpiera ataki całej 8 Armii niemieckiej wspartej potężnym lotnictwem, czołgami i artylerią. Ustępuje nie dlatego że została rozbita i rozjechana przez czołgi ale dlatego że taki był rozkaz.

Dalej na południe, w pasie 28 DP gen. Bończy Uzdowskiego było tylko 5 schronów. Wszystkie znajdowały się w okolicy miejscowości Zamość i Grabno. Na odcinku tym nie było bezpośredniego nacisku ze strony wroga, poza nękającym ogniem artylerii i działaniami lotnictwa.

Południowego pasa działania Armii "Łódź" broniła 30 DP gen. Cehaka. W strefie tej dywizji wybudowano 18 schronów z czego 4 w okolicy miejscowości Lubiec obsadzone były przez 83pp ppłk-a Nadachowskiego, 6 na wschód od Szczercowa w pasie 82pp ppłk-a Chruściela, 3 na zachód od Bełchatowa bronione przez 84pp ppłk-a Sztarejki i 1 niedaleko stacji kolejowej w Rozprzy obsadzony przez 146pp ppłk-a Topczewskiego. 146pp nie był jednostką organiczną 30 DP lecz pochodził z 44 DP Rezerwowej.

Również na tym terenie trwały ciężkie walki o utrzymanie pozycji atakowanych przez 11 i 14 Korpus Armii [ 2 dywizje piechoty i 2 dywizje zmechanizowane ]. Teren zdobyty przez nieprzyjaciela natychmiast odbijano kontratakując. Najcięższe walki toczono w okolicy Borowej Góry i między Księżymi Młynami a Rozprzą, gdzie 2pp bronił odcinka o długości 20 km [ regulamin mówił o odcinku 4 km obrony dla pułku piechoty ]. Wytrwale broniono terenu czekając na odciążające uderzenie Armii "Prusy" które jednak nie nastąpiło i w nocy z 5 na 6 września dywizja przeszła do działań opóźniających.

- Janusz Matusiak