ArturS - Śro 12 Lip, 2017 Temat postu: Dzieje niektórych nazw wojskowych "Tornister" - z greki to słowo pochodzi: Używając znanych dziś powszechnie nazw pojęć wojskowych, nie zdajemy sobie zazwyczaj sprawy z ich znaczeń w przeszłości. Wojsko, dziś rzeczownik rodzaju nijakiego, jest z pochodzenia przymiotnikiem na -ski, używanym jako dopełnienie rzeczownika rodzaju żeńskiego siła czy gromada, wobec czego odmieniałby się przez przypadki tak: siła wojska, siły wojskiej itd. Z przymiotnika stał się rzeczownikiem w taki sam sposób jak Polska, która pier wotnie była przymiotnikiem przy rzeczowniku ziemia. Z biegiem czasu rzeczownik wojska zmienił rodzaj z żeńskiego na nijaki, za równo w języku polskim, jak czeskim i językach ruskich, podczas gdy w językach południowych zachował do dziś rodzaj żeński. żołnierz pochodzi ze staroniemieckiego soldner, co oznaczało członka najemnej siły zbrojnej. Wynagrodzenie, wypłacane takim żołnierzom, nazywano żołdem, i stąd właśnie ich nazwa, żołd po chodzi od nazwy monety średniowiecznej, zwanej we Właszech soldo, a we Francji (do dziś tak nazywanej)sou, która to nazwa podkreślała jednolitą wartość w jednej sztuce, od łacińskiego przy miotnika solidus, używanego w języku polskim jako solidny. Od nazwy soldo pochodzą też nazwy niemiecka i francuska Soldat, a stąd rosyjska solda ć. Rekrut pochodzi z francuskiego recrue i włoskiego reduta, co pierwotnie znaczyło przyrost, narybek, od francuskiego słowa re- croitre, a to z łacińskiego recrescere. Szeregowiec, urobione od wyrazu szereg, przyjętego z węgier skiego sereg (czytaj szereg), co po węgiersku znaczy gromada albo wojsko. Nazwa ta przyszła do Polski wraz z piechotą, sprowadzoną przez Stefana Batorego z Węgier. Oficer, z niemieckiego Offizier, a to z francuskiego officier, oznaczało pierwotnie urzędnika, a jeszcze przed tym człowieka, pełniącego jakikolwiek obowiązek czy służbę, po łacinie officium. W języku włoskim ufficiäle ma do dziś jeszcze znaczenie funkcjo nariusza, a brzmieniem przypomina nasz przymiotnik oficjalny i rzadko już spotykany urząd oficjała. ^ Sztab pochodzi od niemieckiego Stab — kij, laska, co było go dłem władzy, jak u nas do dziś jeszcze jest laska marszałkowska. Godło to przyjęło się także w wojsku i poczęło z biegiem czasu ozna czać dowództwo pułku, to jest pułkownika i podpułkownika. Stąd nazwa oficerów sztabowych, do których później doszedł major. Pier wotnie major oznaczał tylko funkcję, na szczeblu pułku, przypomi nającą funkcję sierżanta szefa na szczeblu kompanii. Nazwa majo ra przeszła do wojska z życia ogólnego, gdzie major oznaczał gospo darza, jak to podkreśla, zwłaszcza średniowieczno-łaciński tytuł maior domus i w dzisiejszym niemieckim Meierei, Meierhof (fol wark). * Marsz i maszerować pochodzi z francuskiego marcher — iść. Według jednych pochodzi od germańskiego marhan czy marchan, a według innych od łacińskiego marcare — uderzać młotem (mar cus — młot), ze względu na wybijanie taktu, za czym by przema wiało rozpowszechnienie się trzymania kroku w marszu na przeło mie w. XV i XVI. Wyraz ten wzięto z dziedziny kupiectwa, które było szczególnie ruchliwe (por. francuskie marchand — kupiec, marchandise — towar, niemiecki Markt — targ, zawarte także w polskim jarmark, z niemieckiego Jahrmarkt — doroczny targ). Posterunek pochodzi od niemieckiego Postierung, a to od wło skiego posto — miejsce wyznaczone, postój. Z pochodzenia jest to imiesłów bierny z łacińskiego positus od czasownika ponere — kłaść, stawiać, od którego pochodzi przyjęty u nas przymiotnik po zytywny i rzeczownik pozycja. Ten sam imiesłów na rodzaj żeński — posta — używany jest dziś przez ogół narodów europejskich, prócz iberyjskich na oznaczenie poczty, bo posta oznaczało miejsce po stoju koni do zmiany. Koszary, choć pochodzą od owczarni, otoczonej płotem plecio nym na sposób koszykarski, w staropolskim koszarzą, powstały z rumuńskiego casare, a to z łacińskiego casearia (nazwa sera). Nie bez wpływu na nazwę koszary była, zdaje się, nazwa kasarnia z łacińskiego caserna, choć według innych pochodzi ona od quater- no — poczwórny (o czym niżej). Według innych przypuszczeń, jest to połączenie wyrazów casa i arma (dom i broń), skąd włoskie ca- serma i rosyjskie kazarmy. Od łacińskiego casa pochodzi kasyno, co jest przeróbką wło skiego wyrazu casino — domek. Domki takie w większych włoskich miastach w średniowieczu służyły jako miejsce rozrywek towarzy skich dla zjeżdżającej się szlachty. Od tego wyrazu casa pochodzi również kazamata, po włosku casamatta, co oznaczało dom ślepy, czyli osłonięty przed widokiem. Kwatera pochodzi od łacińskiego quaternus — poczwórny. Przymiotnikiem tym określano domek dla czterech żołnierzy warty. Później określano tą nazwą różne pomieszczenia dla żołnierzy bez względu na ich ilość. Szpital wzięliśmy z niemieckiego Spital, co pochodzi z łaciń skiego hospitalis — gościnny, bo też pierwotnie był to dom zajezdny lub przytułek. Od tego też pochodzi francuski hotel. Lazaret poszedł od imienia znanego z Biblii biednego Łazarza, który leżał w ranach pod drzwiami nielitościwego bogacza. W cza- nazw wciskowych 3ie wypraw krzyżowych obrał sobie Łazarza za patrona zakon ry cerzy szpitalnych, którego szpitale nazywały się dlatego lazaretami. Patki są pochodzenia francuskiego, od wyrazu patte — łapa, niepotrzebnie weszły u nas w życie, ponieważ mieliśmy od dawna swoje znacznie trafniejsze wyłogi. Tornister jest nowszą odmianą dawniejszej nazwy tajstra, co pochodzi z greckiego tagistron — pakiet, tłumok, worek, i rozeszło się w różnych odmianach po Europie wschodniej i środkowej. Salutowanie przejęliśmy z innych języków, które to słowo odziedziczyły po łacińskim salutare — pozdrawiać. Obce słowo salu tować przyjęło się u nas dla odróżnienia od ogólnych pozdrowień, jako sposób pozdrowienia wojskowy, polegający na dotknięciu na krycia głowy palcami. Pochodzi to z czasów średniowiecza, kiedy rycerz miał głowę zamkniętą w przyłbicy, która nie dawała się tak łatwo zdejmować, jak kapelusz. Oddziały witają i żegnają dziś przełożonych za pomocą pre zentowania broni, co jest oznaką uległości wobec pozdrawianego, wyrażającą się w symbolicznym oddaniu mu broni. Prezentować po chodzi od francuskiego słowa presenter — oddawać, poddawać. Tego samego pochodzenia, choć zupełnie innego znaczenia jest salwa. Pochodzi od używanego w starożytnym Rzymie pozdrowie nia salve — witaj! Ponieważ na uroczystych powitaniach oddziały dawały jednocześnie ognia, więc później nazywano nie pozdrowie nie, ale ten ogień salwą. To nowe znaczenie tego wyrazu tak się roz powszechniło, że dziś także zbiorowy wybuch śmiechu, oklasków itd. nazywamy salwą, nie mając wcale na myśli pozdrowienia. Alarm jest połączeniem dawnego łacińskiego przyimka ad— do i rzeczownika arma— broń, co we włoskim dało airarme— do broni. W niektórych językach, jak francuskim i niemieckim, końcowe e znikło i w tej formie wyrażenie przyszło do nas. Z czasem poszło w niepamięć jego właściwe znaczenie, wskutek czego dziś mówi się o alarmie w czasie pożaru, o alarmowaniu sąsiadów w razie choroby, choć tutaj nikt do broni nie wzywa. Capstrzyk pochodzi z niemieckiego Zapfenstreich, a ściślej ze staroniemieckiego Zapstrich — zatkanie czopa, bo takiego hasła używano na znak, że należy zamknąć piwiarnie i jadłodajnie, pro wadzone przez markietanów do pewnej dozwolonej godziny wie czornej. Nazwa markietana pochodzi zaś od włoskiego mercatante (przy czym samogłoska a zastąpiła samogłoskę e przez skojarze nie z francuskim marchand) — kupca, który się zajmował sprze dażą żywności żołnierzom, w czasach, kiedy oddziały wojska nie były żywione zbiorowo, lecz żołnierze zaopatrywali się w żywność u markietanów, wędrujących za oddziałami wojskowymi. Po wprowadzeniu zasady zbiorowego żywienia oddziałów, po zostali chodzący za wojskiem markietani i markietanki, sprzedają cy już tylko przekąski, napoje i tytoń. Armia i armata są tego samego pochodzenia. Armia pochodzi z francuskiego armće, a to z włoskiego armata, co z pochodzenia jest łacińskim przymiotnikiem, oznaczającym uzbrojona, z domyśl nym rzeczownikiem fors — siła. Złożenie to przechowało się we włoskim forza armata, co sposobem powstania bardzo przypomi nało nasze wojsko. Armata pochodzi od włoskiego armata, ale zmieniło znacze nie, bo oznacza u nas działo, a nie siłę zbrojną. Do armii podobne są pochodzeniem niektóre inne określenia wojskowe, o tyle, że podobnie, jak ona, były pierwotnie bardzo ogól ne. Tak jest z niektórymi stopniami, jak kapitan, porucznik, które miały znaczenie bardzo różne, z niektórymi nazwami jednostek, jak dywizja, która oznaczała tylko podział, lub kompania, oznacza jąca towarzystwo, albo bateria, która pierwotnie oznaczała walkę. Kaliber wyprowadza się od łacińskiego wyrażenia qua libra — ile funtów, (dosłownie jakiego funta), bo wielkość dział oceniano pierwotnie nie według wielkości światła lufy, ale według ciężaru kul do niej. Szarża pochodzi od francuskiego charge, wyrazu o wielu zna czeniach, bo oznaczającego ładowanie, ładunek, ciężar, zadanie, obo wiązek, służbę, walkę. Pod wpływem niemieckim błąka się u nas jeszcze w znaczeniu stopnia, zupełnie niepotrzebnie, gdyż określenie stopień jest o wiele wyraźniejsze, niż tak wieloznaczna szarża. Szabla przyszła do nas ze wschodu, jako krzywa broń sieczna kawalerii; przeszła od nas na zachód, stąd francuskie i angielskie sabre, niemieckie Säbel (dawniej Sabel), szwedzkie sabel, hiszpań skie sable. Tak samo ze wschodu przyszła nazwa ułan, która u Tatarów oznaczała straż przyboczną chana, złożoną z młodzieży szlachec kiej, uzbrojonej w lance. Tak uzbrojoną jazdę nazwano ułanami najpierw w Polsce, a za przykładem Polski w innych krajach, na zywając ją również ułanami, lub od lancy lansjerami (francuskie lanciers). Znamienne, że inne państwa przejęły wraz z uzbrojeniem charakterystyczne nakrycie głowy w postaci rogatywek (Rosja, Niemcy, Austria, Anglia), niekiedy nawet z polską nazwą czapka. Józef Kossowski Funky_OWall - Czw 13 Lip, 2017 super fajny i pouczający tekst - dobre. Anonymous - Czw 13 Lip, 2017 Szary ich strój z amarantów wyłogi pod szyją(...) Rzadki - Czw 13 Lip, 2017 Super tekst - dzięki. 
|
||||||
